ដើម កំណើត នៃ ទឹ ក ដី ខ្មែរ
Monday, May 16, 2011សម័យបុរេប្រវត្តិនៃប្រទេសខ្មែរ មានកំណើតនៅសម័យយុគថ្មរំលីងដែលមានអាយុកាលជាង២០០០ឆ្នាំ មកទល់នឹងសតវត្សទី១នៃគ្រិស្តសករាជ។ ប្រទេសខ្មែរកកើតតាំងពីសម័យបុរេប្រវត្តិ ព្រោះមានប្រវត្តិសាស្ត្រជាមូលដ្ឋានជាតិ ឬអត្តសញ្ញាណជាតិរបស់ខ្លួន ដូចជាភាសា សាសនា ប្រពៃណី ទំនៀមទំលាប់និងអត្តចរិកជាភស្តុតាងរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ មុនសតវត្សទី១នៃគ្រិស្តសករាជ ខ្មែរយើងបានស្គាល់សង្គមយ៉ាងច្បាស់លាស់ និងមានការវិវត្តន៍ជានិរន្តន៍ដោយសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនគ្រប់សម័យកាល។
កាលពីយូរលង់មកហើយកន្លែងនគរកម្ពុជា និងស្រុកវៀតណាមកូសាំងស៊ីនសព្វថ្ងៃ មានសុទ្ធតែទឹកសមុទ្រ ហើយទន្លេមេគង្គគឺទន្លេធំដែលមានប្រភពចេញមកពីភ្នំទីបេប្រទេស ចិន ហូរនាំដីល្បាប់មកចាក់បំពេញឈូងសមុទ្រនោះក្នុងមួយឆ្នាំៗយ៉ាង ច្រើនឥតគណនា។ ដូចនេះ ឈូងសមុទ្រនេះក៏ដុះដីបន្តិចម្តងៗ ក្លាយជាដែនដីមួយ។ កាលបើមានដែនដីបែបនេះ ក៏មានមនុស្សចូលមកតាំងទីលំនៅតាមដែនដីនេះជាហូរហែរមក។
ឯកសារខ្លះទៀតសរសេរថា នគរខ្មែរសម័យដើមមានឈ្មោះថា នគរគោកធ្លក ដោយសម័យដីដុះនោះ ដុះបានជាទួលមួយហៅថា ទួលគោកធ្លក ឬកោះគោកធ្លក ពីព្រោះមានដើមធ្លកមួយដើមដុះនៅទីនោះ ហើយដែលសព្វថ្ងៃគឺនៅ អង្គរបុរី ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកព្រៃកប្បាស ខេត្តតាកែវ។
ជនជាតិខ្មែរតែងតែហៅមាតុភូមិរបស់ខ្លួនថា [ទឹកដី]។ ព្រោះនៅកម្ពុជាយើង ទឹក និងដី លាយគ្នាស្ទើរតែគ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់។ ដូចយើងឃើញស្រាប់ហើយ នៅកម្ពុជាយើងមានទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក បឹងបួរ ពាសពេញផ្ទៃប្រទេស។
មានភស្តុតាងជាច្រើនបង្ហាញថា ខ្មែរជាជាតិមានចំណាស់ជាងគេ បានកកើតឡើងនៅភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះ ហើយមានជីវិតស្ថិតស្ថេររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនៅលើទឹកដីដែលដូនតា ខ្លួនបានកសាងទុកជាកេរដំណែល។ ជាយូរលង់ណាស់មកហើយ តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលក្នុងនោះមានខ្មែរ មានអរិយធម៌ពិសេសផ្ទាល់តាំងពីមុនចិន និងឥណ្ឌាចូលស្រុកម៉្លេះ។
ចំណែកជនជាតិដទៃទៀតដែលបានមករស់នៅ នៅភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោកសព្វថ្ងៃ គឺជាអ្នកជិតខាងរបស់ខ្មែរ ដែលសុទ្ធតែបានមកដល់តាមក្រោយ (លើកលែងតែជនជាតិចាមចេញ កើតនៅស.វទី២) គឺថាបានចូលមកក្នុងសម័យប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលគេអាចដឹងបានច្បាស់លាស់តាមឯកសារផ្សេងៗ៖ ភូមា (សតវត្សទី៩) វៀតណាម (សតវត្សទី១០) ឡាវ(សតវត្សទី១៤) និងសៀម(សតវត្សទី១៤)។
បើតាមអ្នកសិក្សាអំពីបុរាណវត្ថុបានអោយដឹងថា ជនជាតិដើមខ្មែរបានមកកាន់តំបន់ឥណ្ឌូចិនជាច្រើនក្រុម។ ក្រុមទី១ឡើងមកទិសខាងជើងមកពីប្រជុំកោះ ដែលបច្ចុប្បន្នជាប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងឥណ្ឌូនេស៊ី។ ជនជាតិទាំងនេះមានសម្បុរពណ៌ត្នោត ហើយប្រកបមុខរបរនេសាទត្រី និងធ្វើកសិកម្ម។
មួយក្រុមទៀតធ្វើដំណើរចុះមកខាងត្បូង មកពីតំបន់ទីបេ និងប្រទេសចិន។ ពួកនេះមានសម្បុរពណ៌លឿង ពួកគេមានជំនាញខាងសិប្បកម្មលោហធាតុ និងមានប្រពៃណីផ្សាំងសត្វ។
នៅប្រហែលឆ្នាំ៣៥០ មុនគ្រឹស្តសករាជ មនុស្សទាំងពីរក្រុមនេះបានមកជួបជុំគ្នានៅតំបន់ឥណ្ឌូចិន ហើយបានរស់នៅលាយឡំគ្នាបង្កើតបានជាក្រុមមនុស្សថ្មី និងមានវប្បធម៌ថ្មីផងដែរ។ ជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ គឺជាក្រុមមួយនៃក្រុមមនុស្សទាំងនេះ។
ជនជាតិខ្មែរដើមនេះ រស់នៅជាក្រុមតូចៗតាមផ្លូវទឹក។ ពួកគេប្រកបរបរនេសាទ ធ្វើកសិកម្ម និងចិញ្ចឹមសត្វគោ ក្របី និងជ្រូក។ ពួកគេក៏ធ្វើការប្រមាញ់សត្វផងដែរ ដោយប្រើឧបករណ៍ដូចជាលំពែង ធ្នូ និងព្រួញ។
ខ្មែរស្ថិតនៅក្នុងអំបូរ “ខ្មែរមន”។ មុនពេលឥណ្ឌាចូលស្រុកខ្មែរមានភាសាប្រពៃណីទំនឿមទំលាប់ និងវប្បធម៌ប្រចាំជាតិរបស់ខ្លួនរួចមកហើយ ប៉ុន្តែក្រោយមកខ្មែរក៏ទទួលយកឥទ្ធិពលឥណ្ឌាបន្ថែមទៀត។ ពេលនោះខ្មែរមានរដ្ឋរួចហើយ ព្រោះថា ធាតុសំខាន់ៗរបស់រដ្ឋគឺ ទឹកដី មនុស្ស របបគ្រប់គ្រង និងអធិបតេយ្យភាព ដែលធាតុទាំងអស់នេះខ្មែរមានសព្វគ្រប់ទាំងអស់។
នៅក្នុងសតវត្សទី១នៃគ្រិស្តសករាជ អរិយធម៌ដំបូងបានកើតឡើងនៅកម្ពុជា។ អរិយធម៌នេះមានឈ្មោះថា នគរហ្វូណន។ នគរខ្មែរជំនាន់ដើមមានឈ្មោះអាចហៅថា ហ្វូណន ឬ នគរភ្នំ ក៏បាន។ ចិនហៅថា នគរហ្វូណន រីឯខ្មែរហៅថា នគរភ្នំ។
ប្រទេសខ្មែរសម័យដើម មានវិសាលភាពធំធេងណាស់ ស្ថិតនៅអាស៊ីភាគអគ្នេយ៍ នៅចន្លោះប្រទេសធំពីរគឺប្រទេសឥណ្ឌា និងប្រទេសចិន។ ប្រទេសខ្មែរមានទន្លេមេគង្គហូរកាត់ បឹងទន្លេសាប ដែលជាទឹកដីដ៏ល្អបវរសម្បូរទៅដោយជីជាតិ សម្រាប់ជនជាតិខ្មែរតាំងពីសម័យបុរាណកាល រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។
ផែនទី៖ ឥទ្ធិពលឥណ្ឌាមកលើប្រទេសកម្ពុជានៅសម័យដើម
សិលា ចារឹក វ៉ូ កាញ់ ជា របស់ ខ្មែរ
ថ្ងៃខែបញ្ចូល November 21st 2010 បញ្ចូលដោយ admin. នៅក្នុងផ្នែក ប្រវត្តិសាស្រ្ត .
សិលាចារឹក វ៉ូ កា ញ់ (២០០៨)
ភ័ព្វសំណាងធំធេងមួយរបស់ប្រជាជនខ្មែរគឺ កេរ្តិ៍តំណែលវប្បធម៌ដ៏លើសលុបដែលបុព្វការីជនរបស់ខ្លួនបានបន្សល់ទុក មិនគ្រាន់តែមាននៅកម្ពុជា ថៃ និងឡាវ (លាវ)នោះទេ គឺមានទាំងនៅវៀតណាមខាងត្បូងផងដែរ ។វិសាលភាព និងអធិរាជភាពនៃមរតកវប្បធ៌មបុរាណទាំងនោះ កាត់ថ្លៃពុំបានឡើយ ហើយ គឺសិល្បៈស្ថាបត្យកម្ម និងផ្ទាំងសិលាចារឹកយ៉ាងច្រើន ចំនួនមិនតិចជាង ២០០០ ផ្ទាំងនោះហើយ ដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ និង ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាប្រភពមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ។
ក៏ប៉ុន្តែក្នុងចំណោមអត្ថបទសិលាចារឹក(ចារលើថ្ម) នាសម័យបុរាណទាំងនោះ មានតែសិលាចារឹកវ៉ូកាញ់ទេ ដែលមានចំណាស់ចាស់ជាងគេ ព្រោះត្រូវបានចារឡើងជាភាសាសំស្ក្រឹត នាចុងស.វទី២ ដើមស.វទី៣ នៃគ.ស ដ៏គួរឲ្យមោទនៈ ។
តាមខ្លឹមសារនៃសិលាចារឹកនេះ អ្នកប្រាជ្ញខាងភាសាសំស្ក្រឹត និងចារឹកសាស្ត្រ បានដឹងអំពីស្ថានភាពសង្គម-វប្បធម៌ខ្មែរជាពិសេស វិស័យសាសនានៅដើមសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ ហើយនៅឆ្នាំ១៩៦៨ ដោយលោក Filliozat បានសិក្សាឡើងវិញដោយបានសើរើខ្លឹមសារអត្ថបទចារឹកលើថ្ម ដ៏មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះខាងលើនេះ ។ ដូច្នេះជាការចាំបាច់ដែលទាមទារឲ្យយើងត្រូវកែរតម្រូវការបកប្រែ អត្ថបទសិលាចារឹកនោះឡើងវិញ ឲ្យទាន់ស្ថានភាពនៃដំណឹងថ្មី ស្តីពីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។
អក្សរពង្រីក
ចំណុចមួយទៀតគឺ ពីមុនមានអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួននិយាយថា សិលាចារឹកនេះជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រជាជនចាម តែក្រោយពីការស្រាវជ្រាវដ៏ល្អិតល្អន់ ដោយលោក Filliozat ទើបយើងដឹងថា ជារបស់ខ្មែរ ។ ផ្ទាំងសិលាចារឹកបុរាណនេះសំខាន់ណាស់ ព្រោះមានប្រយោជន៍សម្រាប់ខេមរជាតិ ។ គឺដោយមូលហេតុនេះហើយបានជាខ្ញុំគិតថា នឹងលើកយកឯកសារនេះមកបង្ហាញជូន ម្យ៉ាងទៀតគឺដោយសារមានទំនាក់ទំនង នឹងជំនឿសាសនាខ្មែរ ។ ខ្លឹមសារអត្ថបទនេះគឺជាការកែរតម្រូវនូវ អ្វីដែលគេបានដឹងពីមុន ។ តទៅនេះយើងសូមជូននូវសេចក្តីបកប្រែទាំងស្រុង នៃអត្ថបទសិលាចារឹក វ៉ូកាញ ពីសំស្ក្រឹតទៅជាខ្មែរ ដោយវីរីយបណ្ឌិតោភិក្ខុ ប៉ាងខាត់ ដែលត្រូវបានយកទៅសិក្សា ហើយបោះពុម្ព ក្នុងពុទ្ធិកសិក្សាទី១ លេខ២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៨ ។
ខាងក្រោមនេះគឺជាអត្ថបទជាភាសាសំស្ក្រឹត :
‹…ប្រជាន….ប្រថមវិជយ…ណ៌្ណមស្យាម / អាជ្ញាបិតំសទសិរាជវរេណ…រាជគណ…វាគម្ឬតំ បិពន្តុ គ្រីមារ…រាជកុល…ដ….ន គ្រីមារ….លោ……ន កុលនន្ទនេន ! អាជ្ញាបិតំ ស្វជន….ស មទ្ទ្យេ វាក្យំ ប្រជាហិតករំ ករិណោវិ្វរេណ // លោកស្យាស្យ គតាគតិ វិ….ន សិង្ហាសនាទ្ធ្យាសីនេន បុត្រេ ក្រាតរិ នាន្ត្យកេ ស្វសមីករណាធន្ទេន ត្ឬប្តេមុ យត្តិញ្ចិទ្រជ្រតំ សុវណ៌្ណមប៌ វា សស្ថាវរពា្ជង្គម កោដ្ឋាគារិក… នំ ប្រិយហិតេ សវ៌្វ វិស្ឬម្ដំ មយា តទេវំ មយានុជាតំ ភវិសៃស្យរបិ រាជភិរនុមន្តវ្យំ វិទិតមស្តុ ប មេ ក្ឬត្ត្យស្យ វីរស្យ….› ។
ខ្លឹមសារនៃសិលាចារឹកបុរេអង្គរនេះ ព្រះភិក្ខុប៉ាងខាត់ បានប្រែសម្រួលអត្ថន័យដូចតទៅ :
‹ តាមសេចក្ដីនៅក្នុងសិលាចារឹក យើងបានដឹងត្រឹមតែថា ព្រះរាជាប្រទេសខ្មែរមួយអង្គ ព្រះនាមព្រះបាទស្រីមារៈ (គ្រីមារ) ជារាជកុល (ជាព្រះបាទហ្វាន់-ចេ-ម៉ាន់ របស់ចិន?) ក្នុងសម័យនគរភ្នំ (ហ្វូណន) ទ្រង់ជាពុទ្ធមាមកជន ជ្រះថ្លាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឲ្យចារឹកទុក ព្រោះទ្រង់ជ្រាបច្បាស់នូវដំណើរអន្ទោលស្លាប់កើត នៃសត្វលោកក្នុងវាលវដ្ដសង្សារ (គតាគតិ) ទ្រង់មានមេត្តាជ្រាលជ្រៅចំពោះសត្វលោក ហើយបង្គាប់ឲ្យចំណាយព្រះរាជទ្រព្យ ធ្វើជាប្រយោជន៍ដល់សាធារណជនទូទៅ ឲ្យសមតាមព្រះរាជបំណង ដែលទ្រង់មានព្រះទ័យប្រកបដោយមេត្តាករុណា ប្រាថ្នាចង់ដោះទុក្ខសត្វ ដែលកំពុងតែហែលឆ្លងកាត់សមុទ្រសាគរ គឺសង្សារវដ្ដ ។
សំណៅ សិលាចារឹ កផ្តា ម ដោយ EFEO
ទីបំផុតទ្រង់ត្រាស់ថា ព្រះរាជាទាំងឡាយតទៅមុខចូរប្រត្តិបត្តិ តាមព្រះរាជបញ្ជានេះ ហើយប្រឹក្សាជាមួយអាមាត្យឈ្មោះ វីរៈ › ។
សូមជ្រាបថា កាលបើពិនិត្យមើលដោយហ្មត់ចត់ទៅ យើងអាចឃើញថា ការបកប្រែខាងលើនេះ មានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវណាស់ ប៉ុនែ្ដមានប្រាសចាកខាងអត្ថន័យ ។ ព្រះភិក្ខុប៉ាងខាត់មាននិន្នាការខាងមនោគមវិទ្យាសាសនា លំអៀងទៅខាងព្រះពុទ្ធសាសនា,តាមពិតទៅស្រីមារៈ មិនមែនក្នុងនាមជាពុទ្ធសាសនិកនោះទេ, ប៉ុន្តែកំហុសឆ្គងនេះ ត្រូវបានកត់សម្គាល់ថ្មីៗនេះ ហើយក៏មកពីការបកស្រាយខុស ដោយអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងដូចជា លោក ហ្វីណូត៌ ស៊ឺដេសជាដើមនោះដែរ ។
ផ្អែកតាមការស្រាវជ្រាវថ្មី យើងអាចនិយាយបានថា សិលាចារឹកខ្មែរខាងលើនេះ មិនបានបញ្ជាក់ពីវត្តមានព្រះពុទ្ធសាសនានោះទេ ក៏ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញពាក់ព័ន្ធទៅនឹងព្រហ្មញ្ញសាសនាយ៉ាងប្រាកដ ។ (Filliozat, J. 1969. L’inscription dite “De Vo-Canh ” BEFEO, LV . pp107-121 )
តាមពិតទៅពុំមានការជ្រៀតជ្រែកខាងមនោគមវិទ្យាសាសនា ឬនយោបាយក្នុងការវិភាគនាជំនាន់មុន ដែលធ្វើឲ្យអ្នកប្រាជ្ញទាំងនោះលង់ ក្នុងមនោសញ្ចេតនាផ្ទាល់ខ្លួននោះទេ ។ អ្វីដែលយើងត្រូវជ្រាបឲ្យបានត្រឹមត្រូវនោះ គឺការចេះដឹងខាងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌ជាជំនាន់នោះ មានកម្រិតទាបនៅឡើយតែប៉ុណ្ណោះ ។
សព្វថ្ងៃនេះប្រសិនបើយើងយោងតាមខ្លឹមសារ តែអត្ថបទនៃសិលាចារឹកដដែល ដែលប្រែជាថ្មីឡើងវិញ ដោយលោក ហ្វីលី យ៉ូហ្សា យើងនឹងបានឃើញច្បាស់នូវចំណុចខ្វះខាត ដែលជួយឲ្យយើងពិចារណាឡើងវិញ ចំពោះសេចក្តីសន្និដ្ឋានពីមុន ។
បើពិចារណាមើលឲ្យសព្វគ្រប់ទៅ ចំពោះស្តេចស្រីមារៈ មុនដំបូងគេជឿថា ព្រះអង្គប្រារព្ធលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនា ឥឡូវនេះទ្រង់បែរជាប្រារព្ធលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនាទៅវិញ ។ មួយទៀតតាមលទ្ធផលនៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់ពួកអ្នកប្រាជ្ញខាង អក្សរបុរាណខាងលើ យើងបានកត់សម្គាល់ផងដែរថា ពាក្យ ស្រីមារៈ តាមពិតទៅ គឺជា ស្រីមារញ ទៅវិញ ដែលជាគោរម្យងារនៃសន្តតិវង្ស ដែលមានប្រភពមកពីភូមិភាគឥណ្ឌាខាងត្បូង កន្លងមកការអានខុស បណ្តាលពី អត្ថបទសិលាចារឹកមានការខូចខាត ហើយព្យាង្គនៅខាងចុងពាក្យក៏ត្រូវលប់ដែរ ។
ម្យ៉ាងទៀតពាក្យវដ្ដសង្សារ ដែលតាមធម្មតា មិនមែនមានលក្ខណៈបែបពុទ្ធនិយម តែម្យ៉ាងនោះទេ តែក៏មានលក្ខណៈព្រហ្មណ៍និយមផងដែរ ។
ជារួមតាមសេចក្តីសិលាចារឹកនេះ យើងឃើញថាមិនមែន ’ស្រីមារៈ” ទេ តែគឺជា “មារញ”ទៅវិញ ហើយព្រះនាមនេះ គឺជាព្រះមហាក្សត្រនាសម័យនគរភ្នំ ដែលបានចារសិលាចារិកនេះឡើង ។ ជារួមព្រះមហាក្សត្រក្នុងសម័យនគរភ្នំនេះ ទំនងជាប្រារព្ធព្រហ្មញ្ញសាសនាទៅវិញ ច្រើនជាងព្រះពុទ្ធសាសនា ។
ដូច្នេះទស្សនៈរបស់លោក អាដើមារ ឡឺក្លែរ ក្នុងសៀវភៅ ‹ប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា›មិនសមស្របតាមព្រឹត្តិការណ៍ជា ប្រវត្តិសាស្ត្រទេ។ លោកសរសេរថា ‹ព្រះរាជាណាចក្រចាមឬចម្ប៉ា (…) ស្ថិតនៅពីខាងកើត (នៃប្រទេសកម្ពុជា) បានកើតឡើងយ៉ាងតិចណាស់ក៏២សតវត្សរ៍មុនកម្ពុជាដែរ មុនគេបានរកឃើញសិលាចារឹកសំស្ក្រឹត ដែលមានចំណាស់ជាងគេនៅក្នុងឥណ្ឌូចិន គឺនៅចម្ប៉ានេះឯង ។ បើតាមសិលាចារិកនេះ ប្រទេសចម្ប៉ាមានអរិយធម៌ជឿនលឿនជាងហ្វូណន (នគរភ្នំ) នៅសតវត្សរ៍ទី៤› ។ តាមមើលទៅ ទស្សនៈមិនសមស្របខាងលើនេះ ប្រហែលជាបណ្តាលមកពីអ្នកនិពន្ធ បានគិតដោយច្រឡំថា ទីក្រុងតូម៉ូ (ទ្មាក់) ឬវ្យាធវុរៈ នៅអង្គរបុរីខេត្តតាកែវ ស្ថិតនៅកោះជ្វា ហើយម្យ៉ាងវិញទៀតមកពីប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយស្តេចចាម ដែលជាជ្វា ឬជ្វាព្រាហ្មណ៍ចំនួន ៦ អង្គ មុនព្រះបាទ ហ៊ុនទៀន ឬ កៅណ្ឌិន្យ ដោយសំអាងលើរឿងព្រេងនិទានបុរាណមួយចំនួន ។
ជាសេចក្តីសន្និដ្ឋាន ប្រសិនបើយើងស្គាល់ភាពត្រឹមត្រូវនៃការបកប្រែរបស់លោក Filliozat នៅឆ្នាំ១៩៦៩ យើងត្រូវផ្លាស់ប្តូរទស្សនាទានមួយចំនួន ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាយ៉ាងប្រាកដ ។ នេះសឲ្យឃើញថា សិលាចារឹកនៅតែជាប្រភពឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រចម្បង ហើយអាចលាតត្រដាងនូវការពិតបាន ដែលបានកើតមានឡើងក្នុងអតីតកាលដ៏យូរលង់ ។ ជារួមការស្រាវជ្រាវថ្មីបំផុតខាងលើនេះ បានរកឃើញផ្ទុយពីមុន៖សិលាចារឹកវ៉ូកាញ់គឺជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រជាជន ខ្មែរ ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា ៕
(ដោយ មិសែល.ត្រាណេ)
នគរហ្វូណន ឬ នគរភ្នំ (គ.ស. ៦៨-៥៥០)
ថ្ងៃខែបញ្ចូល December 14th 2010 បញ្ចូលដោយ admin. នៅក្នុងផ្នែក ប្រវត្តិសាស្រ្ត .
ផែនទីទឹកដីនគរភ្នំ ឬហ្វូណន
អ្នកដំណើរចិនបានស្គាល់ស្រុកខ្មែរជាយូរយារណាស់មកហើយ។ គេបានដាក់ឈ្មោះ ហៅ និងកត់ត្រាថា នគរហ្វូណន។ អ្នកប្រវត្តិវិទូផ្សេងទៀតដោយសំអាងទៅលើសិលាចរិក បានយល់ថា ពាក្យហ្វូណននេះក្លាយចេញមកពីពាក្យភ្នំ។ ដូច្នេះហើយ ស្រុកខ្មែរជំនាន់ដើមមានឈ្មោះថា នគរភ្នំ។
ទោះបីជាប្រជាជនសម័យហ្វូណន មិនបានបន្សល់ទុកនូវឯកសារជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ និងសំណង់ធំៗរហូតដល់សព្វថ្ងៃក៏ដោយ ក៏យើងអាចដឹងពីពួកគេតាមរយៈកំណត់ត្រារបស់អ្នកធ្វើដំណើរជនជាតិ ចិនដែលបានមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជានាសម័យនោះដែរ។
នៅសម័យហ្វូណនមានកំពង់ផែដ៏ធំមួយមានឈ្មោះថា អូកែវ ដែលបច្ចុប្បន្នស្ថិតនៅវៀតណាមភាគខាងត្បូង។ ហេតុដូចនេះហើយបានជាមានមតិខ្លះចាត់ទុកថា អូកែវ នេះជារាជធានីដើមបង្អស់របស់ហ្វូណន។ រីឯឯកសារខ្លះនិយាយថា រាជធានីមួយទៀតរបស់ហ្វូណន គឺមានឈ្មោះថា វ័យធបុរៈ (មានន័យថា បុរីនៃអ្នកទាក់សត្វដំរី) នៅជិតភ្នំ ខេត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ។
អូកែវ ជាមាត់សមុទ្រ ជាកំពង់ផែ ចំណតទូកសំពៅធំៗយ៉ាងសំខាន់របស់នគរភ្នំ ក្នុងការទាក់ទងរកស៊ីធ្វើជំនួញក្រៅប្រទេស ជាមួយប្រទេសជិតឆ្ងាយមានដូចជាប្រទេសចិន ឥណ្ឌា ប្រទេសនៅតាមសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ និងនៅទ្វីបអឺរ៉ុប ជាដើម។ ពាក្យថា ហ្វូណននេះ កើតចេញពីពាក្យចិនបកប្រែមកពីភាសាខ្មែរថា បណម (Bnam) ដែលមានន័យថា ភ្នំ។ ចំណែកខ្មែរយើងហៅអាណាចក្ររបស់ខ្លួនថា នគរភ្នំ។
ចំណែកឯថ្នាក់ដឹកនាំសម័យដើមបង្អស់របស់ខ្មែរមានឈ្មោះថា ព្រះបាទ ហ៊ុន ទៀន និងព្រះនាង លីវយី (ឈ្មោះតាមបែបចិន) ឬព្រះបាទ កៅណ្ឌិន្យ និងព្រះនាង សោមា (ឈ្មោះតាមបែបឥណ្ឌា) ឬព្រះថោង និងនាងនាគ (ឈ្មោះតាមបែបខ្មែរ)។
នៅប្រហែលជាឆ្នាំ ២៤៥ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតចិនម្នាក់ឈ្មោះ ខាង ស៊ី (K’ang T’si) បានធ្វើដំណើរមកកាន់នគរហ្វូណន។ នៅពេលដែលគាត់វិលត្រលប់ទៅប្រទេសចិនវិញ គាត់បានរៀបរាប់ថា នគរហ្វូណន គឺប្រទេសក្តៅ ដែលប្រជាជនមិនមានស្លៀកសំលៀកបំពាក់ឡើយ ហើយជនជាតិហ្វូណនមានណាស់ ដែលពួកគេបង់ពន្ធនានាជាមាស ជាគ្រឿងអលង្ការ និងជាទឹកអប់មានតម្លៃ។
បើតាមសេចក្តីរាយការណ៍របស់លោក ខាង ស៊ី ស្តេចនៅនគរហ្វូណនជិះនៅលើសត្វដំរីដែលមានតុបតែងលំអរដោយពេជ្រ និងគុជ។ ហើយប្រជានុរាស្រ្តចូលចិត្តកំសាន្តការប្រជល់សត្វជ្រូក។
ទោះបីជាប្រជាជនហ្វូណនជាជនជាតិខ្មែរ ប៉ុន្តែវប្បធម៌ភាគច្រើនរបស់ហ្វូណនគឺទទួលបានមកពីប្រទេសឥណ្ឌា។ ពួកពាណិជ្ជករ និងអ្នកប្រាជ្ញមកពីប្រទេសឥណ្ឌា បានធ្វើដំណើរមកកាន់តំបន់អាស៊ីអគ្នេយ៍តាំងពីឆ្នាំ១០០ មុនគ្រឹស្តសករាជមកម៉្លេះ។
ជាមួយនិងទំនិញសំរាប់ធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ជនជាតិឥណ្ឌាបានពាំនាំមកជាមួយផងដែរនូវភាសាសំស្ក្រឹតដែលជា ភាសារបស់ប្រទេសឥណ្ឌា។ នៅនគរហ្វូណន ភាសាសំស្ក្រឹតត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងផ្នែកសាសនា និងពិធីនានានៅក្នុងព្រះរាជវាំង ចំណែកភាសាខ្មែរត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។
ជនជាតិឥណ្ឌាក៏បាននាំមកជាមួយនូវសាសនាធំៗពីររបស់ខ្លួនផងដែរ គឺសាសនាហិណ្ឌូ និងសាសនាព្រះពុទ្ធ។ ជនជាតិខ្មែរខ្លះគោរពព្រះពុទ្ធសាសនា ប៉ុន្តែសាសនាហិណ្ឌូបានទាក់ទាញមនុស្សយ៉ាងច្រើនអោយជឿតាម រហូតដល់សាសនានេះបានក្លាយជាសាសនារបស់រដ្ឋហ្វូណនទៀតផង។ ព្រះ និងពិធីនានា នៅក្នុងសាសនាហិណ្ឌូបានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ខ្មែរ។
នគរហ្វូណនបានរីកចំរើនរហូតក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលជំនួញរបស់ឥណ្ឌា និងចិន។ អ្នកជំនួញហ្វូណនទទួលទំនិញមកពីប្រទេសឆ្ងាយរហូតដល់ ភីសៀរ (ឥឡូវនេះជាប្រទេសអ៊ីរ៉ង់) និងរហូតដល់ចក្រភពរ៉ូម៉ាំងផងដែរ។ សិប្បកររបស់នគរហ្វូណនបានផលិតគ្រឿងអលង្ការប្រណិតៗ និងរូបចម្លាក់សាសនាធ្វើពីសំរិទ្ធ និងពីមាសផងដែរ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះនគរហ្វូណនមានកំលាំងទ័ពដ៏ខ្លាំងមហិមាផងដែរ។
ចំណែកឯមហាក្សត្រសម័យនោះ ព្រះអង្គគង់នៅក្នុងប្រាសាទឈើដែលមានពីរជាន់ និងមានរបងព័ទ្ធជុំវិញ។ សំភារៈប្រើប្រាស់ក្នុងវាំង ចានក្បានធ្វើអំពីមាស។ ពេលចេញដំណើរកំសាន្តក្រៅវាំងម្តងៗ ព្រះរាជាទ្រង់គង់លើខ្នងដំរី ហើយមានក្បួនហែរហមមួយយ៉ាងវែង រួមមានអគ្គមហេសី ស្រីស្នំ មន្ត្រីតូចធំ និងកងរក្សាព្រះអង្គផងដែរ។ មហាក្សត្រសម័យនោះ មានអំណាចខ្លាំងក្លា ពូកែល្បីល្បាញ មាននគរជិតឆ្ងាយជាច្រើនជាចំណុះ។
គេជឿជាក់ថា ជនអន្តោប្រវេស្តន៍ឥណ្ឌាបានមកដល់តំបន់អាស៊ីអគ្នេយ៍នៅប្រហែលជា សតវត្សទី៤ និងទី៥ ដែលតាមរយៈនេះជនជាតិខ្មែរបានទទួលឥទ្ធិពលពីវប្បធម៌ឥណ្ឌានៅ ក្នុងសង្គមរបស់ខ្លួន។ ភាសាសំស្ក្រឹត ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយនៅពេលនោះ៕
អាណា ចក្រ ចេន ឡា (គ.ស. ៥៥០ - ៧០៦)
ថ្ងៃខែបញ្ចូល December 16th 2010 បញ្ចូលដោយ admin. នៅក្នុងផ្នែក ប្រវត្តិសាស្រ្ត .
នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី៦ ហ្វូណនបានត្រួតត្រារដ្ឋជិតខាងរបស់ខ្លួនចំនួនពីរគឺ រដ្ឋចេនឡា (នៅប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃ) និងរដ្ឋចម្ប៉ា (នៅប្រទេសវៀតណាមភាគខាងត្បូងសព្វថ្ងៃ) ។ ប្រជាជនចេនឡា ក៏ជាជនជាតិខ្មែរដែរ ប៉ុន្តែប្រជាជនចម្ប៉ា (ចាម) គឺជាជនជាតិម៉ាឡេស៊ី។
រាជធានីរបស់នគរនេះមានឈ្មោះថា ភវបុរៈ ។ នៅពេលដែលនគរភ្នំបានធ្លាក់មកក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អាណាចក្រ ចេនឡា។ ហើយរាជធានីបន្ទាប់មកទៀតគឺនៅត្រង់តំបន់អង្គរបុរី ក្នុងខេត្តតាកែវសព្វថ្ងៃ។
នៅចុងសតវត្សទី៦ នគរចេនឡាកាន់តែរីកធំធាត់ឡើង ហើយក៏បានផ្តួលរំលំការគ្រប់គ្រងរបស់ហ្វូណន។ ពេលនោះនៅឆ្នាំ៥៩៨ មហាក្សត្រមួយអង្គឈ្មោះ ភវវរ្ម័ន បានឡើងត្រួតត្រាទាំងនគរហ្វូណន និងចេនឡា។ ចាប់ពីពេលនោះមកនគរហ្វូណនលែងមានទៀតហើយ ព្រោះនគរហ្វូណនត្រូវបានច្របាច់បញ្ចូលទៅក្នុងនគរចេនឡា។
បន្ទាប់ពីបានបញ្ចូលនគរហ្វូណនមក នគរចេនឡាកាន់តែរីកធំធាត់ឡើងៗទាំងផ្នែកគ្រប់គ្រងទឹកដី និងផ្នែកកំលាំងទ័ពក្នុងមួយរយៈពេល។ ប៉ុន្តែជំលោះផ្ទៃក្នុងរវាងសមាជិករាជវង្សានុវង្ស នាំអោយរដ្ឋចេនឡាបែកបាក់ទៅវិញនៅសតវត្សទី៧។ ពេលនោះ ចេនឡា ត្រូវបានបែងចែកជាពីរគឺ ចេនឡាគោក (Land Chenla) ជាតំបន់សម្បូរទៅដោយភ្នំ និងជ្រលងភ្នំ ប្រជារាស្ត្រប្រកបរបរធ្វើកសិកម្ម ស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃបឹងទន្លេសាប និង ចេនឡាទឹក (Water Chenla) ដែលសម្បូរទៅដោយបឹងបួរ ទន្លេ និងសមុទ្រ ហើយប្រជានុរាស្ត្រប្រកបរបរធ្វើជំនួញនៅតាមដងទន្លេមេគង្គភាគខាង ត្បូង។
ផែនទី នគរហ្វូណន និងនគរចេនឡា
ប្រទេសខ្មែរនៅសតវត្សទី៨ ជាសម័យមួយដែលគ្មានស្ថេរភាពខាងនយោបាយ ព្រោះតែមានការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងយ៉ាងដំណំ។ នេះហើយដែលជាហេតុមួយអោយជាតិជិតខាងមើលងាយ ហើយហ៊ានលូកដៃចូលកកូរកកាយក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងទៀតផង។
ក្រោយពីបានវាយយកកោះត្រឡាចបាននៅឆ្នាំ៧៧៤-៧៨៧ ពួកចោរជ្វាបានតាំងមូលដ្ឋានទ័ព រួចក៏នាំគ្នាទៅរាតត្បាតឆ្នេរប្រទេសចម្ប៉ា ហើយពួកគេក៏បានចូលទៅរាតត្បាត ចេនឡាទឹក ហើយបានកៀរយកប្រជាជន មន្ត្រីសេនាបតី និងរាជវង្សានុវង្សមួយចំនួនទៅកាន់ប្រទេសជ្វា ក្នុងចំណោមនោះមានព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គផងដែរ។ អ្នកដឹកនាំនៅអាណាចក្រជ្វា ដែលបច្ចុប្បន្ននេះជាប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ទទួលបានការត្រួតត្រាមួយចំនួនលើនគរចេនឡា។